Canh tác trên đá: Biến khó khăn thành cơ hội
Do đất đai khan hiếm, người dân phải tận dụng từng hốc đá để trồng trọt.
Người dân tộc thiểu số đang canh tác trên những hốc đá
Họ mang đất từ nơi khác đến, đổ vào các hốc đá, xếp đá xung quanh để giữ đất, chống xói mòn khi mưa xuống. Việc khai phá nương đá đòi hỏi rất nhiều công sức và thời gian, thường được thực hiện vào mùa khô.
Người dân vận chuyển đất lên ruộng bậc thang
Ngô là cây trồng chủ yếu trên nương đá, xen canh với các loại cây hoa màu khác như đậu tương, đậu Hà Lan, dong riềng… Người dân dựa vào kinh nghiệm dân gian, quan sát lịch mặt trăng để xác định thời điểm gieo trồng (thường vào tháng 2 âm lịch). Kỹ thuật canh tác dựa hoàn toàn vào điều kiện tự nhiên. Cho đến nay, thổ canh hốc đá vẫn là phương thức sản xuất nông nghiệp chủ đạo của đồng bào vùng cao nguyên đá Hà Giang.
Công cụ và kỹ thuật canh tác độc đáo
Địa hình hiểm trở đã dẫn đến sự ra đời của những công cụ lao động đặc biệt như cày, bừa, cuốc bướm. Cày được thiết kế chắc khỏe, lưỡi nhỏ, dày, chịu được va đập với đá. Bừa có loại tay ngang hoặc bừa chân, giúp san phẳng mặt ruộng. Cuốc bướm có lưỡi mỏng, to bản, dùng để cào cỏ, vun gốc. Việc làm đất thường diễn ra sau Tết Nguyên Đán.
Hình ảnh các công cụ canh tác truyền thống của người dân tộc
Sau khi cày xong, đất được trộn với phân chuồng rồi đổ vào hốc đá. Hạt giống ngô được ngâm nước 2-3 ngày cho nhanh nảy mầm. Khác với đồng bào Tây Nguyên, người dân Hà Giang dùng tay tra hạt, dùng chân lấp đất. Việc tra hạt được thực hiện từ nương thấp đến nương cao, kiêng kỵ những ngày được cho là không may mắn.
Người dân đang tra hạt giống vào các hốc đá
Tinh thần cộng đồng trong lao động
Việc đồng áng là công việc chung của cả bản làng. Tinh thần tương thân tương ái, giúp đỡ lẫn nhau luôn được đề cao. Khi một gia đình có việc, cả cộng đồng sẽ chung tay giúp sức. Ngay cả trẻ em cũng tham gia vào các công việc đồng áng.
Trẻ em tham gia giúp đỡ gia đình trong công việc đồng áng
Di sản văn hóa phi vật thể
Năm 2012, tri thức và kỹ thuật thổ canh hốc đá của các dân tộc thiểu số ở cao nguyên đá Hà Giang đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là sự ghi nhận cho giá trị văn hóa độc đáo và sức sống bền bỉ của người dân nơi đây.
Ruộng bậc thang xen canh nhiều loại cây trồng
